Resumo Na mitologia arawa, o tabaco é concebido “em chave de água”, enquanto a presença desta planta na vida cotidiana mostra, paradoxalmente, um movimento “em chave de fogo”. O tabaco e os venenos revelam, para os grupos indígenas do Purus, um cromatismo genuíno, no marco da “mitologia regressiva” que Lévi-Strauss encontrou em outros contextos ameríndios. Nas narrativas arawa, o tabaco é percebido como alimento, mas os seus efeitos eméticos, entorpecentes ou tóxicos permitem situá-lo entre os antialimentos. Tabaco e venenos operam uma lógica reversa, que transforma as presas em predadores dos seus predadores. O xamanismo efetiva um movimento de aproximação perigosa com a alteridade através dos venenos, ao associar o tabaco ao curare das flechas, ao veneno das serpentes, ao timbó. Nos mitos arawa (Suruwaha, Banawa, Deni...), o cromatismo dos venenos do xamã transtorna a diferença entre presas e predadores, e reverte a ordem instável do cosmos.
Abstract In Arawan mythology, tobacco is conceived of “in an aquatic key”, while the presence of this plant in everyday life paradoxically shows a movement “in a flaming key”. For indigenous groups inhabiting the Purus river, tobacco and poisons, reveal a genuine chromaticism within the framework of the "regressive mythology" that Lévi-Strauss found in other Amerindian contexts. In Arawan narratives, tobacco is perceived as food, but its emetic, narcotic and toxic effects allow it to be considered an “antifood”. Tobacco and poisons operate an inverse logic that turns prey into the predator of their predators. Shamanism enables a dangerous approach to alterity through poisons, by associating tobacco with the curare of arrows, the poison of snakes, and the fish poison timbó. In Arawan myths (Suruwaha, Banawa, Deni ...), the chromaticism of the shaman’s poison upsets the difference between prey and predator, reversing the unstable order of the cosmos.
Resumen En la mitología arawa, se concibe el tabaco “en clave de agua”, mientras que la presencia de esta planta en la vida cotidiana muestra, paradójicamente, un movimiento “en clave de fuego”. El tabaco y los venenos revelan, para los grupos indígenas del Purús, un cromatismo genuino, en el marco de la “mitología regresiva” que Lévi-Strauss encontró en otros contextos amerindios. En las narrativas arawa, al tabaco se le considera como alimento, pero sus efectos eméticos, estupefacientes o tóxicos permiten situarlo entre los antialimentos. Tabaco y venenos operan bajo una lógica reversa, que transforma las presas en predadores de sus predadores. El chamanismo desarrolla un movimiento de aproximación peligrosa con la alteridad a través de los venenos, al asociar el tabaco al curare de las flechas, al veneno de las serpientes, al barbasco. En los mitos arawa (Suruwaha, Banawa, Deni...), el cromatismo de los venenos del chamán trastorna la diferencia entre presas y predadores, y subvierte el orden inestable del cosmos.